Het Weusthag: Een kinderhuis

Omdat door veranderde inzichten de exploitatie van het dagsanatorium niet werd voortgezet, besloot men tot de oprichting van een kinderhuis. Dokter F. Delhez, bestuurlid van de vereniging tot bestrijding der tuberculose gaf destijds de volgende uitleg, in een rapportage die een fraai beeld geeft van de ideeën die men er destijds over had.

Wij hebben de zaak over een geheel andere boeg gegooid. Tot nog toe wijden wij ons aan de genezing van tuberculose, doch nu doen wij alles om de gevreesde ziekte te voorkomen.
Wij halen nu ook de kinderen hier naar toe, die door de omgeving, waarin ze leven, kans lopen om tuberculose te krijgen, doordat bijvoorbeeld één van de gezinsleden lijdende is, of die door hun zwakken algemene gezondheidstoestand meer dan normaal vatbaar zijn voor iedere mogelijke infectie. Wie echter reeds tuberculose heeft , wordt niet opgenomen.

De gang van zaken is aldus. Een kind, dat ons niet aanstaat, wordt naar het consultatiebureau voor tuberculose gezonden. Dokter B. van Delden onderzoekt het grondig, en wanneer hij dan zegt, dat de jongen of het meisje vrij is van tuberculose, nemen wij hem of haar op voor het ondergaan van een kuur, niet, zoals sommigen ondanks alles tóch nog zeggen, omdat het er vatbaar voor is en wij zijn weerstandsvermogen er tegen willen vergroten. Mankeert er iets aan, dan verwijzen wij het naar de huisarts. De eerste dag van de kuur worden de kinderen bovendien ook nog eens door dokter Delhez onderzocht.
Dat is het belangrijke verschil: vroeger had ieder, die hier werd opgenomen, tuberculose; nu, sinds het een koloniehuis is, heeft niemand het meer. Zóó is het, ondanks de woorden van sommige buurvrouwen, die het natuurlijk beter weten.

Het begin
Het vorige jaar, hebben we het plan van deze exploitatie gemaakt. Dokter Delhez deed het in opdracht van het bestuur van onze vereniging. Het werd voor advies gezonden naar dr. G.D. Hemmes te Utrecht, inspecteur van de Volksgezondheid, die er volledig mee akkoord ging. We begonnen het werk het vorige jaar met 12 kinderen. Twee groepen hebben we toen nog gehad, en het begin is een waar succes geworden. De gemiddelde gewichtstoename bedroeg meer dan 4 pond. Dit jaar hebben we de zaak wat grootser aangepakt. De inrichting is wat uitgebreid, en dus kunnen we telkens groepen van 20 kinderen hebben. s’ Morgens om negen uur worden de jongens en meisjes gebracht in een bus, ze blijven tot een uur of zes, zeven s’ avonds, en worden dan weer naar huis gebracht.

De dagindeling
Als ze ’s morgens komen, krijgen ze eerst een aanvullend ontbijt, en daarna gaan ze onder de douche om een lekker bad te nemen. Als dat achter de rug is krijgen ze de kleren aan, die wij beschikbaar hebben; die van henzelf worden netjes in een kastje bewaard.
Na het middageten, eenvoudig maar goed, moeten allen een verplichte rust van twee uur nemen, en daarna krijgen ze thee en vruchten. Na de broodmaaltijd staat de bus dan weer klaar.

Opknappen en verbetering van het terrein
Voor we met dit huis begonnen, aldus dr. Delhez, heb ik eerst elders eens een kijkje genomen. Veel van deze koloniehuizen heeft men echter nog niet in ons land. Dr. Delhez is er voor naar Tilburg en Arnhem geweest, en wist dus, hoe men daar werkte, toen we begonnen. Hier zaten we echter met een bestaand gebouw en met een bepaald terrein, waaraan we ook rekening mee moesten houden. We konden het dus niet precies zo doen, als we eigenlijk wel zouden hebben gewild. We begonnen met de verbetering van het terrein, waaraan tot deze zomer vier werklozen bezig zijn geweest. De vijver die er was, werd dichtgegooid, waartoe wel 900 á 1000 vrachtauto’s met zand nodig zijn geweest. Eind oktober hebben wij ons met de Nederlandse Heidemaatschappij in verbinding gesteld, en haar houtvester, de heer Drost uit Enschede, heeft een plan tot verbetering opgemaakt, waardoor inderdaad zon, licht en lucht zouden kunnen binnentreden, zoals het gezegde luidt. Het bos werd uitgedund, het gehele terrein werd gedraineerd, het gras werd opnieuw ingezaaid, kortom, het geheel werd omgetoverd in wat goeds, en de kinderen kunnen er nu heerlijk wandelen en spelen.
Ook het gebouw werd veranderd, zodat het meer geschikt werd voor de nieuwe bestemming. We hebben reeds één groep van twintig kinderen gehad, op het ogenblik zijn we met de tweede groep bezig, en hierna komt ook nog een derde.

De waarde van het verblijf
De waarde van het verblijf hier voor de kinderen moet u niet te laag aanslaan,vervolgde de dokter Delhez zijn enthousiaste uiteenzetting. We leren ze bijvoorbeeld zindelijkheid. Zij krijgen een eigen tandenborstel, een eigen washandje, een eigen stukje zeep, een kroesje, etc. Alles wordt streng gescheiden gehouden, evenals natuurlijk de wasgelegenheid van de jongens en de meisjes. Een nieuwigheid, die door de ouders vooral met instemming wordt begroet, is het tandheelkundig onderzoek. Op de eerste dag van hun verblijf hier komt namelijk een tandarts van het ziekenfonds, om een onderzoek naar de toestand van het gebit in te stellen. De kinderen die een behandeling nodig hebben, worden de volgende dag zo weer teruggebracht naar de polikliniek, waar ze dan geholpen worden.

Kleding van het kinderhuis
We hebben ook ingevoerd, zoals reeds terloops is opgemerkt, dat de kinderen hier kleren van het kinderhuis krijgen. Eerst kleedde elke moeder haar kind, zoals zij dat wilde, maar daaraan hebben wij een einde gemaakt. Alle overbodige borstrokjes, flanelletjes, enz. gaan weg, en ze krijgen precies zoveel aan als ze nodig hebben.
En ze kunnen er uitstekend tegen. Niemand, die ook maar iets verkouden is geworden. Bovendien heeft de directrice door de dagelijkse kleedpartij steeds een goede controle op de lichamen. Want dit heeft bij ons werk steeds voorop gestaan: wij beogen één medisch doel. Wij hebben geen bewaarschool, doch wij doen werk in het belang van de volksgezondheid. Voor de leiding hier moesten wij dan ook geen dame hebben, die aardige spelletjes met de kinderen zou weten te doen, doch een gediplomeerd verpleegster, die met maatschappelijk werk vertrouwd zou zijn, en die bovendien nog leiding zou kunnen geven aan het kinderspel. Het bestuur was daarom ook zeer verheugd, in mej. G. v.d. Heide een uitstekende directrice te hebben gevonden. Met haar vier assistenten en de hulp voor de keuken zorgt zij er voor, dat alles zijn gang gaat, zoals het moet. Het bestuur is erg tevreden, over, en zij hebben er zeer zeker oog voor, dat het werken met deze kleine staf zijn speciale moeilijkheden mee brengt.

Opneming ter verpleging
Het is de bedoeling, om hier kinderen ter verpleging op te nemen praktisch gedurende het hele jaar.Alleen in de maanden november, december en januari zal het huis waarschijnlijk gesloten worden. Alle groepen blijven hier acht weken; door omstandigheden is tot nog toe de duur van zeven weken moeten worden bekort.

Resultaat
Kunt u merken dat het werk op deze manier succes heeft, was de vraag aan dokter Delhez. Inderdaad, luidde het antwoord, door de flinke gewichtstoename, en herhaaldelijk hebben moeders me verzekerd dat hun kinderen door het verblijf hier ten volle over een periode van slapheid, van niet willen eten en van lusteloosheid zijn heen gekomen. Mej. v.d. Heide bevestigde dit. De kinderen worden hier vaak veel levendiger. We merken het ook zo goed bij de gymnastiek. Eerst zijn ze vreselijk stijf, maar ze worden in de loop van de tijd veel kwieker. Bij de wandelingen hier in de omgeving merken we hetzelfde op, evenals bij de spelletjes of bij handenarbeid.
Het heeft natuurlijk zijn bijzondere moeilijkheid, dat de leeftijd van de kinderen zoveel uiteen loopt. Op het ogenblik zijn er jongens en meisjes tot 12 jaar, doch op den duur zullen we deze leeftijd wel wat lager moeten stellen. Officieel noemen we het een kleuterhuis, en we verwachten zeer veel toeloop.

Officieel bezoek
Bezoek van de burgemeester, de heer mr. J.A.H.J. van der Dussen, en van wethouders, de heren H. Voogdgeert en G.J. Steggink. Deze belangstelling werd zeer op prijs gesteld, zoals de bezoekers bij monde van de voorzitter, de heer ir. C.T. Stork D.W.zn., werd medegedeeld. Ook is dr. Hemmes, de inspecteur van volksgezondheid, hier toen geweest. Hij heeft alles in ogenschouw genomen, en nu is de beschikking afgekomen, dat ons huis officieel door het rijk is goedgekeurd. Dit levert ons enige subsidie op, al is het niet veel. Alle beetjes helpen echter. Dokter Delhez vertelde nog dat hij het zo aardig vond, dat dr. Hemmes belde tijdens het spreekuur met de mededelin: iemand, die veel voelt voor de volksgezondheid in het algemeen, heeft een bedrag ter beschikking gesteld om het te verdelen onder nuttige instellingen. Kunt u er ook wat van gebruiken? Het was gemakkelijk raden, dokter Delhez dacht aan niet anders dan dat huis voor de kinderen.

Met zekerheid (Onderzoek)
Als bewijs van de grote zorg om toch vooral besmetting met tuberculose te voorkomen, werd medegedeeld, dat ook de directrice en de helpers op tuberculose waren onderzocht door dokter van Delden. Het onderzoek heeft nog eens uitgewezen, dat van haar kant geen besmetting kan voorkomen.

Goede invloed
Mej. v.d. Heide vertelde één en ander van de dagelijkse gang van zaken, van de moeilijkheden, die zich vanzelfsprekend voordoen, maar ook van de vreugde, die dit werk geeft, en van de goede invloed, die er op de kinderen uitgaat van hun verkeer met de anderen, en van de eisen, die er aan hen gesteld worden. Als het enigszins kan blijft het gezelschap buiten; slechts als het weer het niet toelaat, blijven de kinderen binnen, maar doordat de grote ramen en deuren steeds open staan, is het verschil met buiten niet erg groot.
Als geneesmiddelen worden alleen levertraan en kalk gebruikt. Bij het eten word eenvoud betracht, maar de kwaliteit is uitstekend. Vooral wordt veel groente en fruit gegeven.
De kinderen vinden het echt prettig hier; ze hebben doorlopend het gevoel, dat ze met vakantie zijn, aldus de directrice.

Openluchtschool
Dokter Delhez vertelde nog zijn plan om het volgend jaar aan de oudste kinderen in één van de tenten, die er nog van vroeger zijn over gebleven, les te laten geven gedurende enkele uren per dag, en zo te bereiken, dat de jongens en meisjes op school niet al te ver achter komen. Dat zal dus, zei het in zeer eenvoudige vorm, de eerste Hengelose openluchtschool worden.
Het resultaat van dit werk is natuurlijk niet in cijfers uit te drukken, maar als we alle zwakke kinderen van Hengelo hier zouden kunnen halen, zou in één generatie de goede invloed blijken.
Ook is in het tehuis waar de kinderen verblijven een goede administratie aanwezig, zoals een formulier, waarop precies de gezondheidstoestand van het kind en van zijn ouders wordt aangegeven, een prachtig middel voor latere controle, en waarop verder tal van gegevens zijn verwerkt.
We maakten een wandeling door het huis, we hebben de praktische, hygiënische inrichting bewonderd. Wij hebben de aardige kleren gezien, die de kinderen dragen, en die alle gedurende de wintermaanden door de directrices zijn vervaardigd, wij hebben de jongens en meisjes flinke porties zien eten, wij hebben de leuke voorwerpen bewonderd, die van eenvoudige materialen op regenachtige dagen door de kinderen zijn vervaardigd en wij hebben tenslotte genoten van de fraaie tuin waarin het voor de kinderen een genot moet zijn om in te spelen.

Het gebouw
Het gebouw zelf werd ingericht voor het verblijf van de kinderen. De hal werd voorzien van kapstokken, op ongeveer een meter boven de grond, kapstokken met keurige plaatjes erop, terwijl langs de wanden platen kwamen. Ramen werden uitgebroken en in de plaats daarvan kwamen grote openslaande deuren, zodat het in de naast de hal gelegen vertrekken nimmer bedompt is- integendeel, licht en lucht in overvloed. Een kast vol speelgoed biedt recreatie, er worden door de kinderen meubels gemaakt van waardeloos materiaal en door de ouderen houtzaag werk verricht. Doch als het maar even kan, dan gaat de groep naar buiten.
Achter de hal is een grote keuken, waar het eenvoudige, doch voedzame maal voor de kinderen wordt bereid, terwijl afzonderlijk van de andere vertrekken de waslokalen en de douches zijn gebouwd. Dit deel van het huis is geheel nieuw ingericht. Heel aardig is te zien hoe alles prachtig geregeld is, keurig staan de kroezen met de tandenborstels in de rij, liggen de borsteltjes naast elkaar en hangen de handdoeken in volgorde. Ieder voorwerp draagt een nummer. Verderop zijn vakken gemaakt, waar de kleren van de kinderen bewaard worden, want zoals we al hebben beschreven, dragen ze kleding van “het Weusthag”, dat is echter geen uniform of gestichts-kleding, niets van dat alles. Door de bekwame directrice, zuster G. van der Heide, en haar vier assistenten is er voor gezorgd, dat de kleding varieerde.

Op het terrein staat verder een aantal tenten, welke vroeger werden gebruikt voor het kuren, thans genieten de jongens en meisjes daarin ’s middags hun verplichte rust. De kinderen komen uit alle delen van de gemeente Hengelo. Om de andere dag gaat er een groep van tien onder de douche. Als het maar even kan wordt er gepicknickt in het gras, in de ene hand een kroes melk en in de andere een boterham, zo kan men de pupillen waarnemen, en na de eerste boterham volgt een tweede, er zijn er die tegen acht boterhammen niet opzien, en zo steeg de eetlust, dat er tenslotte een maximum is gesteld.
Met grote nadruk wijst dokter Delhez er nog eens op, dat men persé geen kinderen wil, die lijdende zijn aan tuberculose. Het is nu nog soms zo, dat als Jantje of Marietje naar het Weusthag mag komen, de één of ander de opmerking maakt: dan heeft ze het toch - !!!
Dit zal dan ook spoedig moeten verdwijnen, zo werden op een middag tegelijk met de kinderen ook de ouders in de gelegenheid gesteld om eens rustig rond te kijken, van deze gelegenheid werd dankbaar gebruik gemaakt, de ouders kregen informatie mee, zoals over het zindelijk zijn van kinderen, de leeftijd van opname tot 12 jaar en de sluiting in de winter maanden.

~~~ & ~~~

Voorstel tot aankoop landgoed ‘t Weusthag

De Gemeente is op 15 januari 1957 tot aankoop van het Landgoed Het Weusthag overgegaan.

De heer Pierik is buitengewoon blij, dat de gemeente de hand heeft kunnen leggen op dit park, dat haar voor zeer redelijke prijs is aangeboden. Het is een park van buitengewone kwaliteit, dat vele mogelijkheden biedt. Er staan bovendien zeer waardevolle planten in.
Als dit park niet was aangeboden, had de gemeente het nooit gekregen.
Het nageslacht zal voor dit aanbod dankbaar zijn. Het zou voor de gemeente van belang kunnen zijn, optie te krijgen voor het daar nog staande huis (kolonie-vakantie-huis).
Misschien kan dit nog worden gevraagd. (woonhuis)
Komt hier omtrent nog een voorstel?

Noot redactie: Van het kinderhuis/sanatorium Weusthag is alleen de villa nog over. Zoals u hierboven heeft kunnen lezen.
Met dank aan mevr. v.d. Sar zij gaf haar archief over het sanatorium en kinderhuis ter inzage.
Ook willen we mevr. I.v.d. Werf bedanken voor haar inzet om van dit verslag een begrijpelijk verhaal te maken.

Helaas hebben we nog steeds geen foto’s van het kinderhuis. Wij willen deze heel erg graag van u ontvangen. Mail naar Dit e-mailadres is beschermd tegen spambots. U heeft Javascript nodig om het te kunnen zien.
Heeft u foto’s maar geen mail bel ons dan 06 19408265
Wij scannen ze graag voor u.