Huize of villa Het Wilbert na de verbouwing en gezien vanaf de achterzijde
Over de Storkvilla van het Tichelwerk was, dacht ik, al eens geschreven, dus stelde ik voor om iets te vertellen over de villa Het Wilbert en over de laatste bewoner, Rento W. H. Hofstede Crull. Deze elektrotechnicus begon aan begin van de vorige eeuw in Hengelo met de elektriciteit-centrale ( TCS) en met de Heemaf (Hengelosche Electrische En Mechanische Apparaten Fabriek).
De wijk Het Wilbert ligt aan de rechter zijde van de Bornsestraat (vroeger Bornescheweg), vanaf de Mr. P.J. Troelstrastraat tot ongeveer de eerste rotonde, richting Borne. Het huis of later de villa “het Wilbert“ moet hebben gestaan op het gebied waar nu de sportvelden van Achilles zijn.
In 1865 gaat een zekere Jan van Alphen wonen op het landgoed Het Wilbert. Naar ik verwacht heeft hij het Huis zelf laten bouwen.
Huize Het Wilbert wordt uitgevoerd in de sobere klassieke bouwstijl en is bescheiden van omvang.
Maar tussen de hoge bomen en de overige landerijen zal het witte Huis er fraai en voornaam hebben uitgezien.
Een klein stukje van deze omgeving is nog behouden gebleven aan de N.O rand van de wijk Hengelose Es op de scheiding van de Lizzy Ansinghstraat en de Oosterbosweg.
Het landgoed Het Wilbert maakte deel uit of grensde het aan bosrijke gebied Het Weusthag.
Het Weusthag
Foto Old Hengel, J. van Alphen
Als lid van de Anti-Revolutionaire Partij, de partij van de Mannen Broeders en Abraham Kuyper, was hij van 1869 tot 1881 wethouder in Hengelo en maakte hij deel uit van de Provinciale Staten. Vanaf 1884 tot 1908 had hij ook zitting in de Tweede Kamer. Hier hield hij zich vooral bezig met het onderzoeken van de werkomstandigheden van arbeiders in fabrieken. In de Beurs in Hengelo zijn in die jaren zeker diverse bijeenkomsten of verhoren belegd, waar hij en de fabrikant Stork de degens zullen hebben gekruist.
In 1911 overlijdt de maatschappelijk zeer betrokken Hengeloër Jan van Alphen en wordt begraven op de Algemene Begraafplaats aan de Bornsestraat.
Op het bord met de straatnaam Van Alphenstraat staat helaas alleen een verwijzing naar het voormalige bos waaraan zijn naam lange tijd verbonden was.
In de Tweede Wereldoorlog werd dit bos voor een belangrijk deel illegaal weggekapt en opgestookt. De rest viel later ten prooi bij de uitbreiding in de jaren zestig van de nieuwe wijk Hengelose Es.
R.W.H. Hofstede Crull (die we nu verder zullen aanduiden met HC) werd in 1912 eigenaar en toekomstige bewoner van huize Het Wilbert. Het architectenbureau Van der Goot en Kruisweg kregen de opdracht ( zij waren immers ook de ontwerpers van zijn nieuwe elektriciteitscentrale TCS) het 'Huis' eerst om te toveren in een echte villa. Trouwens, ook de villa van Stork op het Tichelwerk was een ontwerp van dit architectenduo.
R.W.H. Hofstede Crull
HC, geboren in 1863 te Meppel, studeerde in Hannover voor ingenieur en maakte daarna een werk/studiereis naar Amerika. In1894 vestigde hij zich in Borne met een Electrotechnisch Bureau. In datzelfde jaar trouwde hij met Aleida Dikkers, een zuster van de mede-eigenaar van het kassiersbedrijf Bergsma en Dikkers. Met veel succes lukt het hem om in verschillende plaatsen concessies te verkrijgen om elektriciteitscentrales te bouwen.Via een eigen centrale begint hij in Borne in1897 met een plaatselijk elektriciteitsnet op te zetten voor verlichting.
Een verzoek van de Spoorwegen, waarin aan HC gevraagd werd om vanuit Borne elektriciteit te kunnen leveren voor het nieuw te bouwen station Hengelo, bleek toen vanwege de grote afstand heel moeilijk. Er bleef niets anders over dan ook in Hengelo een centrale te bouwen.
In1898 verhuist het gezin naar een villa aan de Bornsestraat in Hengelo. Deze villa stond op de plek waar nu het rode Heemaf-kantoor “de Locomotief” staat. Het werd het “Dijkshuis” genoemd, naar de eigenaar en burgemeester Jan Dijk.
Via een erfenis kwam de villa met bijbehorende gronden in het bezit van de Bornse familie Dikkers.
Uiteindelijk kwam de villa te staan op naam van Aleida Dikkers, de echtgenote van HC. Bij de inrichting werd er direct rekening mee gehouden dat de villa kon worden gebruikt als woning en kantoor voor de Heemaf en toekomstige T.C.S. centrale.
In datzelfde jaar kreeg HC toestemming van het gemeentebestuur om de centrale te bouwen, op een eigen perceel grond, naast de Algemene Begraafplaats aan de Bornsestraat.
Villa en kantoor Heemaf vlak voor de afbraak in 1942
Ruim 4 jaar heeft het gezin van HC deze villa gedeeld met directie en het kantoorpersoneel van de centrale TCS en Heemaf. Een werkplaats werd gevonden in de voormalige textielfabriek “het eiland” aan de Thiemsbrug.
Na de verbouwing van Huize Wilbert kon het gezin Hofstede Crull, er zijn inmiddels 4 dochters, het prachtige landgoed betrekken.
De zaken liepen voor HC en zijn collega Willem Willink zeer voorspoedig.
Het 'Twentsch Centraal Station voor de electrische stroomlevering” en het daarmee samenwerkende bedrijf Heemaf floreerden uitstekend.
HC kon zich gaan uitleven in een van zijn hobby's: racewagens. Het wagenpark van Heemaf bestond vrijwel geheel uit Spijker-vrachtwagens. Deze werden gebruikt om door het hele land elektriciteitsnetten aan te leggen. HC beschikte dan ook snel over een eigen Spijker Automobiel Verhuur Maatschappij.
Het verhaal wil, dat hij een keer met zijn chauffeur in een deftige open auto door Hengelo reed en hem vroeg om tijdens het rijden onder het dashboard te duiken, hij zou dan vanaf de achterbank de instructies geven:” iets meer naar links of rechts te sturen”. De mensen in het dorp keken natuurlijk zeer verbaasd en vroegen zich af hoe het mogelijk was dat meneer Hofstede Crull nu met een auto zonder chauffeur kon rijden. En dat HC soms wel vijf petten bij zich had, omdat hij veel te druk was om te moeten stoppen.
Racewagen met HC achter het stuur en de chauffeur naast zich
Zijn contacten met de burgemeester van Hengelo mr. N.A. Tonckens waren niet al te best. Toen de Gemeente de wens te kennen gaf dat men plannen had voor de woningbouw op zijn landgoed en villa, ging hij helemaal door het lint.
Men werd het niet eens over de wijze van onteigening. Woedend besloot hij om de vijf jaar geleden verbouwde villa Het Wilbert niet over te dragen aan de gemeente Hengelo, maar deze direct tot op de laatste steen af te laten breken.
Een persoonlijk conflict dat in deze tijd ook speelde met de toenmalige Heemaf-directie zal hierbij het humeur van HC zeker hebben beïnvloed.
Villa Het Weusthag aan de Dijksweg
Op 1 mei 1919 verlaat hij Heemaf en het TCS en vertrekt naar Doetichem om er een nieuwe firma te stichten “de Vijf”. Bij Het Weusthag wordt door een groot aantal personeelsleden en met medewerking van het Heemaf-muziekcorps, op waardige wijze afscheid genomen van deze belangrijke en bijzondere directeur.
Bij de aanleg van de Kardinaalshoed (A1) eind jaren tachtig, verdween ook de villa Het Weusthag.
Henk Hamer
Met dank aan Jos Schwertasek, Jaap Tuik en Niels Bakker
Voor Hengelo is de persoon Rento W. H. Hofstede Crull, als oprichter van het TCS (eens het grootste particuliere elektriciteitsbedrijf van Nederland!) en de Heemaf, van eminent belang geweest.
Hij heeft hiermee de basis gelegd voor de ontwikkeling van deze industrietak, eerst in onze stad en daarna in Twente. Als erkenning hiervoor is door mij in 2006 aan de Gemeente voorgesteld het park achter de oude TCS- centrale naar deze persoon te vernoemen. Helaas werd dit idee afgewezen.
